Dostluk Bankındaki Büyükanneler, Zimbabvelilerin ruh sağlığı sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı oluyor
Geçtiğimiz yıl ailenin parlayan yıldızı ve geçimini sağlayan tek kişi olan oğlunun tutuklanmasının ardından 57 yaşındaki Tambudzai Tembo sinir krizi geçirdi.
Klinik ruh sağlığı hizmetlerinin kıt olduğu Zimbabve’de profesyonel yardım alma şansı sıfıra yakındı. İntiharı düşündü.
Tahta bir bank ve anlayışlı bir büyükanne onu kurtardı.
Zimbabve’de yaşlılar, artık Amerika Birleşik Devletleri gibi yerlerde de benimsenen yerel bir ruh sağlığı terapisinin merkezinde yer alıyor.
Yaklaşım, toplum kliniklerinin, bazı kiliselerin, yoksul mahallelerin ve bir üniversitenin sessiz, tenha köşelerine banklar yerleştirmeyi içeriyor.
Temel problem çözme terapisi eğitimi almış yaşlı bir kadın sabırla oturuyor, dinlemeye ve birebir sohbete katılmaya hazır.
Terapi, zor zamanlarda bilgeliğe ulaşmak için büyükannelere başvurulan Zimbabve’deki geleneksel uygulamalardan esinlenmiştir.
Kentleşme, birbirine sıkı sıkıya bağlı geniş ailelerin dağılması ve modern teknolojiyle terk edilmişti.
Şimdi ise zihinsel sağlık ihtiyaçları arttıkça tekrar faydalı olduğu kanıtlanıyor.
“Büyükanneler yerel kültür ve bilgeliğin koruyucularıdır. Topluluklarına kök salmışlardır,” diyor psikiyatri profesörü ve Friendship Bench girişiminin kurucusu Dixon Chibanda.
“Onlar ayrılmıyorlar ve ayrıca, insanların kendilerine saygı duyduklarını ve anlaşıldıklarını hissetmelerini sağlamak için ‘ifade edilmiş empati’ dediğimiz şeyi kullanma konusunda inanılmaz bir yetenekleri var.”
Chibanda, geçen yıl ABD merkezli McNulty Vakfı tarafından ruh sağlığı alanında devrim niteliğindeki katkılarından dolayı 150.000 dolarlık ödülün sahibi olmuştu.
Kavramın Vietnam, Botsvana, Malavi, Kenya ve Tanzanya’nın bazı bölgelerinde kök saldığını ve Londra’da “ön hazırlık çalışmalarının” yürütüldüğünü söyledi.
New York’ta geçen yıl başlatılan şehrin yeni ruh sağlığı planında, sosyal izolasyon gibi risk faktörlerini ele almaya yardımcı olmak için Dostluk Bankı adını verdikleri şeyden “ilham alındığı” belirtiliyor.
Turuncu banklar artık Harlem, Brooklyn ve Bronx gibi bölgelerde görülebiliyor.
Washington’da HelpAge USA adlı örgüt, DC Ruh Sağlığı için Büyük Ebeveynler girişimi kapsamında bu konsepti pilot olarak uyguluyor.
Şimdiye kadar, “zihinsel sağlık konusundaki damgayı kırmaya ve duygular hakkında konuşmayı normalleştirmeye” kararlı 20 büyükanne, Friendship Bench Zimbabwe’den bir ekip tarafından eğitildi.
HelpAge USA Başkanı ve CEO’su Cindy Cox-Roman, başkalarına sorunlarını çözmeleri için dinlemeyi, empati kurmayı ve güç vermeyi öğrettiklerini söyledi.
Washington’daki düşük gelirli topluluklarda, “tarihsel olarak dışlanmış” insanların yaşadığı ibadethanelere, okullara ve sağlık merkezlerine banklar kurulacağını söyledi.
Chibanda’nın fikri bir trajediden doğmuştur. 2005’te genç bir psikiyatristti ve Zimbabve’deki 10’dan biraz fazla kişiden biriydi.
Hastalarından biri onu görmek için can atıyordu ama 15 dolarlık otobüs ücretini karşılayamıyordu. Daha sonra kadının intihar ettiğini öğrendi.
Chibanda, başkent Harare’de çalıştığı hastanenin yakınındaki mahallede yaşayan 14 büyükanneyi işe alarak onlara eğitim verdi.
Ulaşım ve telefon faturalarına yardımcı olmak için ayda 25 dolar alıyorlar.
Şu anda Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü ile ortaklık kuran ağ, ülke genelinde 2.000’den fazla büyükanneye ulaştı.
Ağ, 2023 yılında 200.000’den fazla Zimbabveli’nin eğitimli bir büyükanneden terapi almak için bir bankta oturduğunu söyledi.
