Uganda, Nisan ayında sivrisineklerin yol açtığı sarı humma hastalığına karşı toplu bir aşı kampanyası başlattı. Milyonlarca insana ulaşmayı umuyorlardı ancak aşı tereddütleri, ülke çapındaki hastanelerde kullanılmamış yüzlerce dozun kalmasına neden oldu.
Potansiyel olarak ölümcül sarı humma virüsü için spesifik bir tedavi yoktur. Ancak Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre hastalığa karşı ömür boyu koruma sağlayabilecek bir aşı var.
Uganda'nın başkenti Kampala'nın eteklerindeki bir üniversitede bu öğrenciler, hükümetin toplu aşılama programının bir parçası olarak aşılarını yaptırmak için geldiler.
Bu kampanyanın ikinci aşamasıydı, 2-8 Nisan tarihleri arasında yapılması gerekiyordu ancak düşük katılım nedeniyle bir hafta uzatıldı.
Geçen yıl Haziran 2023'te hükümet 13 milyon insanı hedef almayı ümit eden bir kampanya yürüttü.
2023 ve 2024'teki toplu aşılama programlarının 27 milyon insanı korumaya yetecek kadar aşı sağlaması gerekiyordu.
Ancak bugüne kadar yalnızca 12 milyon kişi aşılandı ve aşı konusundaki tereddütler hükümetin sivrisinek kaynaklı virüsü ülkeden yok etme hedefini sekteye uğratıyor.
Uzmanlara göre sarı humma, özellikle Orta Afrika ve Güney Amerika'da küresel sağlık güvenliği açısından önemli bir tehdit oluşturuyor.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, Uganda da dahil olmak üzere Afrika'daki 27 ülke, sarıhumma açısından yüksek riskli olarak sınıflandırıldı ve bildirilen küresel vakaların %90'ı kıtada meydana geldi.
Belirtiler arasında ateş, baş ağrısı, sarılık, kas ağrısı, mide bulantısı, kusma, yorgunluk, burun ve göz kanaması yer alıyor.
DSÖ, Afrika'da her yıl 84.000 ila 170.000 arasında ciddi sarıhumma vakası bulunduğunu ve bu vakaların yarısının ölümle sonuçlandığını tahmin ediyor.
Doktor Michael Baganizi, Uganda Ulusal Aşılama Genişletilmiş Programının program yöneticisidir.
Baganizi'ye göre bu yılın başlarında ara sıra hastalık vakaları görüldü.
Tek bir vakanın bile sağlık açısından ulusal bir risk haline gelebileceğine inanıyor.
“Uganda, bildiğiniz gibi, şu ana kadar dünyada hala yüksek riskli ülkeler olarak kabul edilen 27 ülkeden biri, yani yüksek riskli ya da ülkede sarı hummaya yakalanabilirsiniz, bu nedenle içeri veya dışarı çıktığınızda sarı hummaya yakalanabilirsiniz. Baganizi, “Bu yüzden aşı kanıtına sahip olmamız gerekiyor” diyor.
İnsanların aşı yaptırma konusundaki çekingenliğinin, hastalığın sıtma gibi diğerleri kadar iyi bilinmemesinden kaynaklandığına inanıyor.
James Odite, hükümetin belirlediği aşı merkezlerinden biri olan Kampala'daki bu özel hastanede kayıtlı bir hemşiredir.
Tesisin hâlâ harcanmamış yüzlerce sarıhumma aşısı dozuna sahip olduğunu söylüyor.
Odite, aşı için gelenlerin çoğunun, aşının giriş için yasal zorunluluk olduğu başka bir ülkeye seyahat etmek isteyenler olduğunu söylüyor.
Odite, “İlk haftalarda düşüktü çünkü insanlar aşı konusunda şüphe duyuyorlardı, hükümetin onlara son kullanma tarihi geçmiş aşılar vermek istediği gibi soruları vardı ve hükümetin neden sarıhumma kampanyasını başlattığını düşündüler” diyor.
Odite'e göre, sarıhumma aşısı Uganda'ya giren ve çıkan insanlar için zorunlu, bu nedenle ücretsiz aşı teklifini kabul eden kişiler genellikle gezginler oluyor.
Mosh Ssendi, Kampala'da yerel yasa yapma süreçlerinde yer alan bir meclis üyesi olmasına rağmen aşı programına şiddetle karşı çıkıyor.
İnsanları aşı olmaya teşvik etmek için hastalığın etkilerinin abartıldığını savunuyor.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri'ne göre, 1937'den beri güvenli bir sarıhumma aşısı mevcuttur.
Ancak Ssendi, insanlara bir enfeksiyondan kurtularak bağışıklık tepkisi oluşturma seçeneğinin verilmesi gerektiğini savunuyor.
“Vücutlarına kimyasal madde sokmadan bağışıklık oluşturmamız gerekiyor. İş çocuklara gelince bu yüzden oğlumun gittiği okulu bizzat aradım, onlara toplu aşılamayla ilgili hiçbir şey duymak istemediğimi söyledim” diyor.
Baganizi, halkın sarı hummaya yakalanma riskine girmeye istekli olduğuna inanıyor çünkü çoğu kişi sarıhummayı daha önce hiç yakından görmemişti.
“Sarı humma hakkında konuşsanız da çok az kişi görmüş olabilir” diyor.
“Sıtma, neredeyse her ev sizin neden bahsettiğinizi biliyor ancak sarıhumma aynı şey değil, ancak tehdit daha büyük olabilir” diye açıklıyor.
“Yani halkı eğitmek daha da zor çünkü eğer hastalığı görmemişsem, hastalıklı bir komşumu görmemişsem, hastalıktan ölen birini görmemişsem bir şekilde o durumda olmadığım hissine kapılıyorum. bir tehdit” diye ekliyor.
Baganizi, şüpheci halkı aşıya ikna etmek için işinin yarım kaldığını biliyor ama ölümcül virüse karşı mücadelesinden vazgeçmiyor.