İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde katılımın rekor düzeyde düşük olmasının, oy kullanmayanların iktidara karşı olduğu anlamına gelmediğini söyledi.
Oy kullanma hakkı olan seçmenlerin yüzde 60’tan fazlası çekimser kaldı ve bu, İran İslam Cumhuriyeti tarihindeki en düşük katılım oranı oldu.
Mayıs ayında bir helikopter kazasında hayatını kaybeden eski Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin halefini belirlemek için cuma günü ikinci tur seçimleri yapılacak.
“Elbette seçimlerin ilk turunda halkın katılımı beklendiği kadar yüksek olmadı. Beklediğimizden ve tahmin ettiğimizden düşüktü,” dedi İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney.
Şimdi, sert çizgideki eski nükleer müzakereci Saeed Jalili, başkanlığı kazanmak için muhtemelen geniş bir katılıma ihtiyaç duyan bir kalp cerrahı olan reformist Masoud Pezeshkian ile karşı karşıya. Pezeshkian’ın destekçileri, Jalili yönetiminde karanlık günlerin yaklaştığı konusunda uyarıyor. Bu arada, birçok insan oylarının önemli olduğuna bile ikna olmamış durumda.
Grafik tasarım okuyan 23 yaşındaki üniversite öğrencisi Leyla Seyyedi, “Mahsa ve sonrasında gençlerin yaşadığı sefaletlerden dolayı kimse özür dilemediği için oy vermedim ve vermeyeceğim, ne reformcular ne de muhafazakarlar,” dedi.
İran seçim yasası, bir adayın ikinci turdan kaçınmak için oyların %50’sinden fazlasını almasını gerektiriyor. Cumartesi günü açıklanan sonuçlarda, Pezeshkian 10,4 milyon oy alırken Celili 9,4 milyon aldı. Parlamento sözcüsü Mohammad Bagher Qalibaf 3,3 milyonla üçüncü olurken, Şii din adamı Mostafa Pourmohammadi 206.000’in üzerinde oy aldı.
Analistler, İran’ın paramiliter Devrim Muhafızları’nda eski bir general ve öğrencilere yönelik baskıları ve yolsuzluk iddialarıyla bilinen ulusal polis şefi olan Kalibaf’a oy verenlerin çoğunun, Kalibaf’ın kendisini desteklemesinin ardından Celili’ye oy vereceğini söylüyor. Bu, 1980’lerdeki İran-Irak savaşında bir bacağını kaybettiği için “Yaşayan Şehit” olarak bilinen 58 yaşındaki Celili’yi ikinci turda lider konuma getirdi.
Ancak İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakereler sırasında Batılı diplomatlar arasındaki inatçı ünü, görüşlerine ilişkin içerideki endişelerle birleşiyor. Ilımlılarla aynı çizgide olan bir politikacı, eski İran Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanı Muhammed Cevad Azari JahromiCelili ile Pezeşkian arasındaki tercihi daha da belirginleştirdi.
Sosyal platform X’te “İran’ın Taliban’ın eline düşmesine izin vermeyeceğiz” yazdı.
Ancak bu tür karanlık uyarıların bile bir etkisi olmadığı görülüyor. 28 Haziran oylamasından sonra Tahran sokaklarında birçok kişi The Associated Press’e seçimleri umursamadıklarını söyledi.
“Oy kullanmadım, çünkü eski başkanlar vaatlerini yerine getiremediler,” dedi 27 yaşındaki psikoloji öğrencisi Ahmad Taheri. “Ben de önümüzdeki cuma günü oy kullanmayacağım.”
43 yaşındaki elektronik mühendisi ve iki çocuk babası Muhammed Ali Robati, İranlı yetkililerin halkın ekonomik baskılarına karşı duyarsız kalması nedeniyle oy kullanmadığını söyledi.
Robati, “Yıllarca süren ekonomik zorluklardan sonra siyasete ilgim kalmadı” dedi ancak cuma günü oy kullanma olasılığını da korudu.
İran’ın dünya güçleriyle 2015’te yaptığı nükleer anlaşma sırasında, İran’ın para biriminin döviz kuru 1 dolara karşı 32.000 riyaldi. Bugün, 1 dolara karşı 617.000 riyal — ve birçok kişi banka hesaplarının, emeklilik fonlarının ve diğer varlıklarının değerinin yıllarca süren değer kaybıyla aşındığını gördü. Kısa bir süre sonra ulaşılan 700.000 riyallik rekor düşük seviyeye yaklaşıyor İran’ın İsrail’e yönelik benzeri görülmemiş doğrudan saldırısı Nisan ayında.
Bu arada, Amini’nin Eylül 2022’deki ölümüyle ilgili öfke devam ediyor. Birleşmiş Milletler araştırmacıları şunları söyledi: İran hükümeti, buna yol açan “fiziksel şiddetten” sorumluydu, aylarca süren protestoları ve 500’den fazla kişinin ölümüne ve 22.000’den fazla kişinin gözaltına alınmasına neden olan bir güvenlik baskısını tetikledi. İki yıldan kısa bir süre sonra, İran teokrasisi içindeki sertlik yanlıları yenilenen bir başörtüsü yasağıyla öne çıktı.
New York merkezli düşünce kuruluşu Soufan Center Pazartesi günü yaptığı analizde, “Seçmen katılım oranları ve boş oylar, rejimin özellikle muhaliflere ve tam baş örtüsü gerektiren yasalara uymayı reddeden kadınlara yönelik baskıcı politikalarının reddedildiğini gösteriyor” dedi.
Pezeshkian, X’te hükümetinin başörtüsünün polis tarafından uygulanmasına ve internet üzerindeki kısıtlamalara direneceğini yazdı. Ancak, 31 yaşındaki matematik öğretmeni Tahereh Namazi, adayların hiçbirinin bu konularda net bir taahhütte bulunmaması nedeniyle oy kullanmadığını söyledi.
Oy kullanmayan ve AP’ye konuşanlar ise aldıkları kararın örgütlü bir boykotun parçası olmadığını, kendi kararları olduğunu söyledi.
Seçmenlerin Cuma günü Pezeshkian’ı dinleyip dinlemeyeceği hala soru işareti. Son günlerde, okulda neredeyse her İranlı çocuğa anlatılan, 1961’de rayları tıkayan kayalar hakkında bir treni uyarmak için kendi gömleğini çıkarıp ateşe veren bir çiftçiyle ilgili “özverili çiftçi” hikayesini tekrar tekrar dile getirdi.
Seçime katılmayanlar ise trenin çoktan kaza yaptığını sanıyor.