Sivillerin, tutukluların ve savaşta yaralı askerlerin korunmasına ilişkin dünyanın en bilinen kural kitabı, 75. yıl dönümünde Gazze’den Suriye’ye, Ukrayna’dan Myanmar’a ve ötesine kadar pek çok yerde göz ardı edildi ve savunucuları uluslararası insancıl hukuka yeni bir bağlılık çağrısında bulundu.
12 Ağustos 1949’da imzalanarak yürürlüğe giren ve dünyanın hemen hemen bütün ülkeleri tarafından benimsenen Cenevre Sözleşmeleri, silahlı milis grupları ve ulusal güçlerin savaş kurallarını sürekli hiçe saymasıyla yeniden yürürlükten kalktı.
Sözleşmeleri denetleyen Uluslararası Kızılhaç Komitesi Başkanı Mirjana Spoljaric Pazartesi günü yaptığı açıklamada, “Uluslararası insancıl hukuk, şiddeti meşrulaştırmak için baskı altında tutuluyor, göz ardı ediliyor ve zayıflatılıyor” dedi.
“Dünya, silahlı çatışmalara yönelik bu sağlam koruyucu çerçeveye yeniden bağlı kalmalı; bu çerçeve, ölümü meşrulaştırmak yerine yaşamı korumayı temel alıyor.” dedi.
Kökeni 19. yüzyıla dayanan sözleşmeler, savaşın yürütülmesine ilişkin kurallar koymayı amaçlıyor: İşkenceyi ve cinsel şiddeti yasaklıyor, tutuklulara insanca davranılmasını şart koşuyor ve kayıp kişilerin aranmasını öngörüyor.
Spoljaric, Cenevre’deki ICRC merkezinde muhabirlere yaptığı açıklamada, sözleşmelerin “tüm savaşların sınırları olduğuna dair küresel bir fikir birliğini yansıttığını” söyledi. “Hem düşman savaşçılarının hem de sivil nüfusun insanlıktan çıkarılması, yıkıma ve felakete giden bir yoldur.”
Kızılhaç, sözleşmelere her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyulduğunu söylüyor: Dünya genelinde 120’den fazla aktif çatışma tespit edildi; bu sayı, 1999’daki yarım yüzyıllık yıldönümünden bu yana altı kat arttı.
Günümüzde pek çok ülke ve savaşçı, uluslararası insancıl hukuktaki boşlukları istismar ediyor veya onu kendi istedikleri gibi yorumluyor.
Hastaneler, okullar ve ambulanslar ateş altında kalıyor, yardım görevlileri ve siviller öldürülüyor ve ülkeler tutuklulara erişimi engelliyor.