Zimbabve’nin başkenti Harare, yerel olarak “tuck shop” olarak bilinen küçük, gayriresmi dükkanların çoğalmasına neden olan hızlı bir dönüşüm geçiriyor.
Ülkenin işgücü piyasasının dışında kalan çok sayıda vatandaşına istihdam imkânı sağlarken, ne mağazalar ne de çalışanları vergi ödüyor.
Bu süreçte büyük perakendecileri ve toptancıları piyasadan uzaklaştırıyorlar ve ekonomiyi resmileştirmek isteyen hükümet için karmaşık bir zorluk yaratıyorlar.
Ekonomist Farai Mutambanengwe, bunun açıkça iyi bir gelişme olmadığını, zira bir ülkenin normalde ekonomisinin çoğunlukla büyük, resmi işletmelerden oluşmasını istediğini söylüyor.
“Ekonomiyi gayri resmi işletmeler ele geçirmeye başladığı anda, her şeyden önce, açıkçası, CBD’nizin kalitesini düşürür. Mülklerin değerini düşürür,” diyor.
“Ancak bu durum aynı zamanda insanların artık vergi ödememesi, resmi iş kanallarını kullanmaması ve en nihayetinde gayriresmîliğin, ekonominin dolarizasyonu gibi sonuçlara da yol açıyor.”
Tüm bunların ekonominin olumsuz etkilerinden kaynaklandığını söylüyor.
Büfelerin büyük çoğunluğu kaçak ithal mallar sattığı için, hükümet bu ticaretin ülke vergi sistemini atlatarak devlet kasasına para girmemesinden endişe ediyor.
Gayri resmi büfelerin sayısı artmaya devam ederken, vergi ve düzenleme kaçakçılığı, politikacıların canını sıkmaya devam ediyor.
Tanıtım, Enformasyon ve Yayıncılık Hizmetleri Bakanı Dr. Jenfan Muswere, “Kaçak ve sahte malların yaygınlaşması, yerel ürünlerle haksız rekabete yol açıyor, çünkü kaçak mallar vergi ve ithalat vergilerine tabi değil” diyor.
Zimbabve ekonomisini etkileyen kuraklık devam ederken, maliye bakanı temmuz ayında 2024 bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 1,3’ü seviyesinde olmasının öngörüldüğünü söyledi.
Ekonominin 2024 büyümesi ise Kasım ayındaki yüzde 3,5 tahmininden yüzde 2’ye geriledi.