Çad’daki kadınlar, toprak sahibi olma ve kontrol etme haklarını savunmak için ayrımcılığa ve şiddete meydan okuyor

BINMAR, Çad (AP) — Güney Çad’daki bir köyden 28 yaşındaki Milla Nemoudji, yıllarca süren fiziksel tacizin ardından kocasından boşandığında, hayatta kalma olanağının olmadığını fark etti. Çiftçi bir ailede büyümüş olmasına rağmen, araziye erişimin geleneksel olarak erkekler tarafından kontrol edildiği bir toplumda geçinmek için mücadele etti.

Çad’da boşanma nispeten nadir olduğundan, kendi durumundaki kadınlara çok az destek vardı ve ekonomik bağımsızlık için mücadele etti. Meyve ve diğer malları sattı. Yağmurlu mevsimde, bir işçi olarak tarlaları sürdü. Ancak geçen yıl, köyüne bir kadın kolektifi geldi ve katılmaya karar verdi, sonunda araziye erişim kazandı ve arazinin kullanımında söz sahibi oldu. Pamuk, fıstık ve susam yetiştirdi ve temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadar para kazandı.

Binmar köyü, Çad’ın ikinci büyük şehri Moundou’nun dış mahallelerinde, yoğun nüfuslu Logone Occidental bölgesinde yer almaktadır. Sazdan çatılı evler, kadınların geleneksel olarak toprağı biçtiği ancak Nemoudji gibi, bu konuda çok az veya hiç söz sahibi olmadığı tarlaların ortasında yer almaktadır.

Çad’da arazi erişimi genellikle yıllık ödemeler talep eden köy şefleri tarafından kontrol edilir. Kadınlar genellikle arazi mülkiyeti ve mirastan dışlanır, bu da onları erkek akrabalarına bağımlı bırakır ve toplumdaki ikincil statülerini güçlendirir.

Toprak hakları mücadelesi, özellikle kırsal alanlarda, örf ve adet hukukunun genellikle kanuni hukukun yerini aldığı Çad’daki ikili hukuk sistemiyle daha da karmaşık hale geliyor. Son yasal reformlar, yasaların herhangi bir vatandaşın toprak sahibi olma hakkını tanıması anlamına gelse de, bu yasaların uygulanması tutarsızdır.

Nemoudji gibi haklarını savunmaya çalışan kadınlara karşı tepkiler düşmanca olabiliyor.

Nemoudji, Associated Press’e verdiği demeçte, “Herkesin acı çektiğini bilmesine rağmen yardımınıza koşacak kimse yok,” dedi ve geleneksel toprak hakları sistemini eleştirerek yerel liderleri aile içi şiddeti ciddiye almaya çağırdı. “Kadınlar tarım arazilerine erişimlerini kaybetmeselerdi, kocalarını daha erken terk etmeye cesaret ederlerdi.”

Nemoudji’nin katıldığı kolektif N-Bio Solutions gibi girişimler bu normlara meydan okuyor. 2018’de komşu bir köyden bir ziraatçı ve aktivist olan Adèle Noudjilembaye tarafından kurulan kolektif, Çad’da kadınlar adına geleneksel şeflerle pazarlık yapan ve ardından mevcut arazileri olan ve araziyi kiralamaya istekli sakinleri arayan nadir bir girişimdir.

Noudjilembaye şimdiye kadar ortalama 25 üyeye sahip beş kolektif işletiyor. Bu girişimler yavaş yavaş popülerlik kazansa da, finansal kaynaklar ve bazı kadınların sahip oldukları az şeyi riske atma konusundaki çekingenlikleri nedeniyle sınırlılar.

Noudjilembaye, AP’ye yaptığı açıklamada, “Şiddete ve ihmale rağmen birçok kadın maddi bağımlılık, toplumsal yargılanma korkusu veya destek eksikliği nedeniyle (o durumda) kalıyor.” dedi.

Bu tür kolektiflerin çabaları, Çad’da hem cinsiyet eşitliği hem de sürdürülebilir tarım için daha geniş kapsamlı etkilere sahiptir. Binmar’daki kadınlar, toprağı korumaya ve üretkenliği artırmaya yardımcı olan ürün rotasyonu, organik tarım ve kuraklığa dayanıklı tohumların kullanımı gibi sürdürülebilir tarım uygulamalarını benimsemiştir.

Birleşmiş Milletler’e göre, genel olarak toprağa ve kaynaklara erişim sağlayan kadınların sürdürülebilir tarım uygulamalarını hayata geçirme ve yerel gıda sistemlerini iyileştirme olasılığı daha yüksek.

Ancak Çad’da haklarını savunmaya çalışan kadınlar için hayat özellikle zorlu.

Dünya Ekonomik Forumu tarafından derlenen 2024 Küresel Cinsiyet Farkı Gösterge Raporu’na göre Çad, 146 ülke arasında 144. sırada yer alıyor. BM’ye göre ülkenin anne ölüm oranı 2020’de 100.000 doğumda 1.063 ölümle küresel ortalamanın üç katından fazla. Genç kadınların sadece %20’si okuryazar.

Nemoudji için ailesinin onun zor durumuna verdiği tepki çoğunlukla pasifti. Ona kalacak bir yer teklif ettiler ve duygusal destek sağladılar ancak tacizcisiyle yüzleşmek veya onun adına adalet aramak için çok az şey yaptılar.

Nemoudji, “Kocam evimi yaktıktan sonra yardım istediğimde sistem beni yüzüstü bıraktı,” dedi. Olayı köy muhtarına bildirdiğinde, “anlaşmazlığımı çözmek için hiçbir şey yapılmadı.”

Kalıtsal roldeki bir kadın olan köy şefi Marie Djetoyom, AP’ye harekete geçmekten ve misilleme olarak hapse girme riskinden korktuğunu söyledi. Geleneksel arazi yasalarına göre hareket etmesi gerektiğini ileri sürdü.

Geleneksel liderlerden ve yerel otoritelerden destek görmemelerine rağmen, yaklaşık 120 kişilik köydeki kadınlar kolektifte güç buldular.

Çad’ın başkenti N’Djamena’da bulunan bir araştırma merkezi olan CEREAD’de araştırmacı olan Innocent Bename, “Kültürel uygulamalar birçok kadının bireysel olarak araziye erişimini desteklemediğinden, hedefe ulaşmak için topluluk alternatifi en iyi olasılık olmaya devam ediyor” dedi.

İlk evliliğinden olan çocuklarının maddi olarak desteklenmesini ikinci kocasının reddetmesinin ardından geçinmekte zorluk çeken bir diğer köy kadını Marie Depaque, “Toprak hakları mücadelemiz sadece ekonomik olarak hayatta kalmakla ilgili değil, aynı zamanda adalet, eşitlik ve daha iyi bir gelecek umuduyla da ilgilidir” dedi.

Nemoudji, toplumundaki çocukların yoksulluk ve şiddet döngüsünü kırabilmeleri için daha iyi eğitim fırsatları hayal ediyor. Toplumda arazi mülkiyeti sisteminde değişiklikler için savunuculuk yapıyor.

“Haklarımı bilmek, yetkililerden yardım isteyebileceğim ve adalet talep edebileceğim anlamına geliyor” dedi.

___

Associated Press, Afrika’daki küresel sağlık ve kalkınma haberleri için Bill & Melinda Gates Vakfı Güveninden mali destek almaktadır. AP, tüm içerikten tek başına sorumludur. AP’nin standartlar hayırseverlik kuruluşlarıyla çalışmak için, destekçilerin listesi ve fonlanan kapsam alanları AP.org.