Çadlılar, iktidardaki cunta tarafından vaat edilen ancak ertelenen ve Deby hanedanının 30 yıldan fazla süren yönetiminin meşruiyetinin bir testi olarak görülen seçimlere doğru önemli bir adım olarak Pazar günü yeni bir anayasa için oy kullanacak.
Cuntası 2021'den bu yana iktidarda olan Geçici Devlet Başkanı General Mahamat Idriss Deby Itno, iktidarı sivillere devredeceğine ve bu yıl seçimleri 2024'e ertelemeye söz vermişti.
İktidardaki cuntanın bir yılı aşkın süredir tutuklama, korkutma ve tehditlerle karşı karşıya kalan bölünmüş muhalefete karşı iyi finanse edilen kampanyasının ardından anayasa referandumunu “evet” oyunun kazanması bekleniyor.
Başkent N'Djamena'da, “üniter ve merkezi olmayan bir devlet” çağrısı yapan önerilen anayasayı destekleyen posterler duvarlara sıçradı.
Federal devletin destekçileri, Orta Afrika ülkesinde ve Birleşmiş Milletler'e göre dünyanın en az gelişmiş ikinci ülkesindeki insanları “hayır” oyu vermeye çağırıyor.
İki ana muhalefet grubu oylamayı boykot etme çağrısında bulundu; üzerlerinde büyük bir kırmızı çarpı bulunan bazı “Referandumu Durdurun” posterleri ortaya çıktı.
Ancak muhalifler umutlarını düşük katılıma bağlıyor ve bunun Çad'da 33 yıldır mutlak iktidarı elinde bulunduran geçici cumhurbaşkanı ve aile hanedanının evladını zayıflatacağını söylüyorlar.
Önerilen anayasa, önemli yetkilerin devlet başkanının elinde toplandığı önceki anayasadan çok da farklı değil.
“Evet” taraftarı, federalizmin ayrılıkçılığa ve kaosa yardımcı olduğu iddiasını reddederek, üniter bir devletin birliği korumanın tek yolu olduğunu savunuyor.
37 yaşında ve ardından üç yıldızlı bir general olan Mahamat Idriss Deby, babası Idriss Deby Itno'nun ölümünün ardından Nisan 2021'de 15 kişilik generaller cuntası tarafından başkan ilan edildi.
30 yıl boyunca demir yumrukla ülkeyi yöneten Deby, ülkenin kuzeyindeki isyancılara karşı savaşmak için ön cepheye giderken öldü.
Deby Junior, 18 aylık bir geçiş döneminin ardından seçimlerle sivil yönetim vaat etmenin yanı sıra, seçimlere aday olmayacağının da sözünü verdi.
Ancak 18 ay sonra Mahamat Deby geçiş süresini iki yıl uzattı ve ordu üniformasını geleneksel bir elbise veya şık bir takım elbiseyle değiştirerek başkanlığa aday olmasına izin verdi.
GCAP muhalefet grubundan Badono Daigou, Pazar günü N'Djamena'da düzenlenen bir toplantıda “Referandumun sonucu zaten biliniyor. 'Evet' geçecek” dedi.
'Evde kal'
Diğer ana muhalefet platformu Wakit Tamma'nın koordinatörü Max Loalngar, AFP'ye telefonla yaptığı açıklamada, “Halkı Pazar günü evde kalmaya çağırıyoruz.” dedi.
20 Ekim 2022'de bir gösterinin kanlı bir şekilde bastırılmasının ardından kaçtığı, adı açıklanmayan bir ülkeden konuşuyordu.
Geçiş döneminin uzatılmasının ardından kitlesel protestolar patlak verdi ve muhalefet ve STK'lara göre 100 ila 300 kişi polis ve askerler tarafından vurularak öldürüldü.
Yerel ve uluslararası STK'ların yanı sıra BM'nin yetkilendirdiği uzmanlar, affedilmeden önce 1000'den fazla kişinin hapse atıldığını tahmin ediyor. O zamandan bu yana yüzlerce olmasa da düzinelercesi ortadan kayboldu.
Çoğu, Deby ile bir “uzlaşma” anlaşması imzaladıktan sonra Ekim ayı sonlarında sürgünden dönen kilit muhalefet figürü Succes Masra'nın destekçileriydi.
Masra, sonuçları 28 Aralık'ta açıklanacak referandumda “evet” oyu verilmesini destekliyor.
Ekim 2022'deki baskıdan bu yana gösteriler sistematik olarak yasaklandı.
Meşruiyet
N'Djamena'dan bir memur olan Issa, misilleme korkusuyla tam adını vermeyi reddederek, “Sonuçlar önceden bilindiği için oy vermeyeceğim” dedi.
“Evet'in çıkması için her şey hazır.”
Ancak kendini ekonomik operatör olarak tanımlayan Mahamat Saleh, önerilen değişikliği desteklediğini söyledi.
“Üniter devlet, birliği korumak için Çadlıların çoğunluğunun tercihidir” dedi.
Muhalefetteki Wakit Tamma'dan Loalngar, referandumu yetkililerin iktidarlarını güçlendirme girişimi olarak kınadı.
“Bize dayatmak istedikleri hanedanı saf ve basit bir şekilde meşrulaştırmayı amaçlıyor” dedi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü oylama öncesinde endişelerini dile getirdi.
Açıklamada, “Bu referandumun meşruiyet kazanması için muhalefet partileri ve liderlerinin bir araya gelip kampanya yapma konusunda kendilerini özgür hissetmeleri gerekiyor” denildi.
“Aksi takdirde referandum, geçiş hükümetini kalıcı hale getirmenin bir aracı olarak görülme riskiyle karşı karşıya kalır.”